1. Działania socjalno-bytowe na rzecz osób i rodzin bezdomnych między innymi poprzez zapewnienie posiłku, niezbędnego ubrania i schronienia oraz streetworkingu
„Działania socjalno-bytowe na rzecz osób i rodzin bezdomnych między innymi poprzez zapewnienie posiłku, niezbędnego ubrania i schronienia oraz streetworkingu” – Zadanie zlecone i finansowane przez Prezydenta Miasta Poznań – realizacja projektu Dom dla ludzi bezdomnych „Mar-Kot” w Poznaniu przy ul. Pogodnej 55
Termin realizacji: 01.01.2012 do 31.12.2012
Projekt realizowany w ramach Zadania Miasta Poznania w obszarze pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób jest skierowany do 30 osób bezdomnych (zarówno kobiet jak i mężczyzn) skierowanych do Domu dla Ludzi Bezdomnych w Poznaniu przy ul. Pogodnej 55 przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Poznaniu.
W Domu dla Ludzi Bezdomnych, poza osobami samotnymi, znajdą również schronienie rodziny i rodziny niepełne. Program jest w szczególności kierowany do osób objętych eksmisją.
Podopieczni Domu dla Ludzi Bezdomnych są grupą osób szczególnie narażoną na wykluczenie społeczne. Osoby te borykają się z wieloma złożonymi problemami natury prawnej, społecznej, socjalnej, zdrowotnej. Wielu podopiecznych, zanim zdecydowało się na zamieszkanie w placówce znajdowało się w szczególnie trudnej sytuacji, jaka jest charakterystyczna dla osób zamieszkujących w miejscach do tego nieprzeznaczonych, w antyhigienicznych warunkach, w narażeniu na skrajnie niskie temperatury i praktycznie pozbawiona pomocy medycznej. W grupie tej dominują osoby głęboko uzależnione od alkoholu, które właściwie zaprzestały prób wyjścia z problemu.
Osoby, które wezmą udział w działaniach zaplanowanych do realizacji w ramach projektu (lub zostały skierowane do poprzedniej edycji programu i nadal zamieszkują w placówce) charakteryzują się różnym poziomem motywacji do zmiany stylu życia, są roszczeniowe i nastawione na zrzucanie z siebie odpowiedzialności za własne życie na inne osoby i instytucje. Podopieczni Stowarzyszenia Pomocy Bliźniemu Mar-Kot zaliczają się do kategorii osób biernych, nie mają pomysłu na szukanie rozwiązań własnej trudnej sytuacji życiowej.
Osoby bezdomne decydujące się na długookresowe zamieszkiwanie w placówce stacjonarnej są – jak wynika z naszych obserwacji – w większym stopniu nastawione na przestrzeganie norm społecznych. W czasie pobytu w placówce raczej przestrzegają abstynencji alkoholowej (przynajmniej przez dłuższy czas), uczestniczą aktywnie w życiu ośrodka, przyjmują na siebie obowiązki związane z zapewnieniem prawidłowego funkcjonowania ośrodka. Nie zawsze działania te są podyktowane przekonaniem osób bezdomnych co do ich słuszności, jednak fakt iż dana osoba decyduje się na pobyt w ośrodku niejako determinuje jej dalsze zachowanie. Inaczej jest z osobami korzystającymi z pomocy ośrodka w okresie zimy, kiedy pozostanie na zewnątrz niesie ogromne ryzyko dla zdrowia i życia osób bezdomnych. W ich przypadku znacznie częściej daje się zaobserwować lekceważący stosunek do norm i wartości społecznych. Wielu osobom z tej kategorii zdarza się złamać abstynencję alkoholową, wszczynać awantury. Takie roszczeniowe i agresywne postawy są dość typowe dla „dworcowych” bezdomnych. Zdarza się jednak i tak, że osoby zamieszkujące na dworcach, ogródkach działkowych czy na klatkach schodowych przestały walczyć o swoje prawa i biernie oczekują na pomoc. W tej kategorii osób bardzo widoczny jest absolutny brak zaufania do wszelkich instytucji. Ludzie z tej grupy bezdomnych zostali wcześniej wiele razy bardzo źle potraktowani przez urzędników (w tym przez pracowników socjalnych), wielokrotnie odmówiono im pomocy, oskarżano ich o spowodowanie własnej trudnej sytuacji. Osoby z tej kategorii są nieufne, przez co trudniej diagnozować ich potrzeby, a tym samym udzielić skutecznej pomocy.
Szczególnie wymagającą kategorią osób bezdomnych, którym udziela wsparcia Dom dla Ludzi Bezdomnych w Poznaniu, są osoby eksmitowane. Osoby te, w wielu przypadkach, mają ogromny problem z przystosowaniem się do zasad obowiązujących w placówce. Traktują ośrodek nie jako jednostkę świadczącą pomoc w zakresie readaptacji, ale jak hotel.
Podsumowując powyższe, należy powiedzieć, że cechą charakteryzującą wszystkie osoby bezdomne jest skomplikowana sytuacja osobista. Osoby bezdomne i zagrożone bezdomnością są obarczone wieloma różnymi problemami natury społecznej, socjalnej, prawnej, zawodowej, ekonomicznej, rodzinnej i zdrowotnej, których nie są w stanie rozwiązać własnym staraniem i wykorzystując swoje zasoby. W tym miejscu należy podkreślić, że pokonanie problemów podopiecznych jest bardzo trudne, a bardzo często nie w pełni możliwe. Nakłady na działania związane z pomocą osobom bezdomnym są zdecydowane za małe, aby radykalnie mogły przyczynić się do przezwyciężenia problemu bezdomności. Z trudem można za ich pomocą zapewnić świadczenia socjalne, warunkujące przetrwanie biologiczne. Tym bardziej brakuje środków na działania profilaktyczne. Należy zauważyć również, że dotychczasowe doświadczenia Stowarzyszenia Pomocy Bliźniemu Mar-Kot w realizacji programu na rzecz osób bezdomnych (w szczególności z kategorii eksmitowanych) pokazują, że proces usamodzielnienia tych osób musi być realizowany na wielu różnych płaszczyznach. Przede wszystkim osoby te wymagają pracy socjalnej, by szczegółowo zdiagnozować ich problemy, a w dalszej konsekwencji przygotować i zrealizować plan pomocowy. Działania pracownika socjalnego muszą być wpierane pracą wychowawczą (o charakterze readaptacyjnym i resocjalizacyjnym) realizowaną przez pedagoga, a także – co bardzo istotne – opiekunów. Jak wskazują nasze obserwacje, doskonale sprawdzają się w roli opiekunów osoby, które same doświadczyły bezdomności i które przez całą dobę przebywają w placówce, a tym samym są w gotowości do podejmowania interwencji w przypadku pojawienia się problemów.
Realizacja programu została zaplanowana na okres 01.01.2012-31.12.2012. Większość działań planowanych do realizacji programu będzie się odbywała w sposób ciągły przez cały okres realizacji zadania. W szczególności tyczy się to działań o charakterze osłonowym. Równolegle w tym samym okresie będzie prowadzona praca socjalna, której celem jest ochrona osób bezdomnych przez degradacją społeczną i wspieranie osób bezdomnych w działaniach mających na celu uzyskanie samodzielności w sensie mieszkaniowym (m.in. poprzez przygotowanie wspólnie z podopiecznym wniosku o przyznanie lokalu socjalnego), a także w sensie materialnym (motywowanie do podejmowanie pracy zarobkowej, dokształcania się i podnoszenia kwalifikacji zawodowych, uzyskiwania uprawnień do świadczeń społecznych np. rent, emerytur, zasiłków stałych itp.) oraz inne działania merytoryczne, w tym pomoc pedagogiczna oraz pomoc opiekunów.
Proponowany przez Stowarzyszenie Pomocy Bliźniemu Mar-Kot program pomocowy został opracowany na bazie wcześniejszych wieloletnich doświadczeń w pracy z osobami bezdomnymi, jak również na podstawie doświadczeń związanych z realizacją zadania pomocowego na rzecz osób bezdomnych eksmitowanych (realizacja rozpoczęła się 01.10.2011, a skończy 31.12.2011) dlatego łączy w sobie elementy osłonowe z pracą socjalną i oddziaływaniami o charakterze readaptacyjnym i resocjalizacyjnym (zarówno w formie pracy pedagogicznej, jak też działań opiekunów), stanowiące bazę dla dalszych działań o charakterze aktywizującym, prowadzącym w konsekwencji do zwiększania poziomu autonomii osób bezdomnych, poprawiającym sposób ich funkcjonowania oraz umożliwiającym rozpoczęcie życia na własny rachunek. Należy podkreślić, że działania Stowarzyszenia Pomocy Bliźniemu Mar-Kot nie ograniczają się wyłącznie do tego typu działań. Poza działaniami zaplanowanymi do zrealizowania w ramach zdania publicznego, Dom dla Ludzi Bezdomnych w Poznaniu realizuje szereg zajęć aktywizujących osoby bezdomne pod względem społecznym i zawodowym. Mieszkańcy mają możliwość skonsultowania się z socjologiem, prowadzone są także zajęcia z doradcą zawodowym, a ponadto mieszkańcy mają możliwość nabycia praktycznych umiejętności związanych z wykonywaniem zawodu pracownika administracyjno-biurowego, jak również dokształcić się w wykonywaniu zawodów budowlanych.
Z wcześniejszych doświadczeń wynika, że osoby bezdomne będące podopiecznymi Domu dla Ludzi Bezdomnych w Poznaniu stosunkowo chętnie korzystają z pomocy pracownika socjalnego, pedagoga, doradcy zawodowego czy socjologa. Pomoc specjalistyczna pozwala osobom bezdomnym przezwyciężyć niektóre własne problemy oraz pokonać trudności. Warunkiem skutecznego udzielenia pomocy jest jednak odpowiedni dobór kadry, ponieważ – o czym była mowa wcześniej – osoby bezdomne bardzo nieufnie podchodzą do osób spoza ich kręgu, co ma związek z negatywnym stereotypem człowieka bezdomnego, funkcjonującym w świadomości społecznej, a co z kolei przekłada się na sposób traktowania osób bezdomnych przez pozostałą część społeczeństwa
2. Powrót osób bezdomnych do społeczności
Powrót osób bezdomnych do społeczności – Edycja 2012 „Świadczenie pomocy na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością, z uwzględnieniem stacjonarnych miejsc zabezpieczenia podstawowych potrzeb” – zadanie powierzone i współfinansowane przez Wojewodę warmińsko-mazurskiego. Projekt realizowany przez: Dom Rodzinny w Arklitach oraz Dom Samotnych Matek z Dziećmi „KOTANEK” w Sławoszach.
Realizacja zadania „Powrót osób bezdomnych do społeczności” została zaplanowana od 01 sierpnia 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku, ma się przyczynić do poprawy sytuacji osób bezdomnych, zmniejszenia poziomu ich wykluczenia społecznego oraz poprawy funkcjonowania w sferze społecznej i zawodowej. Projekt jest skierowany do 40 osób bezdomnych, uzyskają schronienie w Domu Rodzinnym w Arklitach oraz do 25 osób bezdomnych, które uzyskają schronienie w Domu Samotnych Matek z Dziećmi „KOTANEK” w Sławoszach.
Realizacja zadania „Powrót osób bezdomnych do społeczności” ma się przyczynić do poprawy sytuacji osób bezdomnych i ubogich, zmniejszenia poziomu ich wykluczenia społecznego oraz poprawy funkcjonowania w sferze społecznej i zawodowej. Podjęcie działań na rzecz wspierania osób bezdomnych i ubogich jest konieczne, ponieważ liczba tych osób utrzymuje się od wielu lat na niepokojąco wysokim poziomie. Równocześnie należy pamiętać, że jest to kategoria osób pozbawionych dostępu do wielu dóbr i zasobów społecznych, zasilająca szeregi osób „wykluczonych społecznie”. Jako społeczeństwo demokratyczne, hołdujące ideałom integracji społecznej, nie możemy pozostawać obojętni na los ludzi, którzy – często niezawinienie- znaleźli się na marginesie życia społecznego. Pozostawienie bezdomnych i ubogich niesie wiele negatywnych konsekwencji. Zarówno dla jednostki obarczonej tym problemem, jak też dla całego społeczeństwa. Osoby bezdomne i ubogie żyją na marginesie społeczeństwa, stopniowo wycofując się z pełnienia kolejnych ról społecznych, a tym samym pogłębiając swój problem i tworząc kategorie osób na trwale wykluczonych z życia społecznego. Nie zapewnienie im możliwości zaspokojenia potrzeb w sposób akceptowany społecznie, prowadzi do sytuacji, kiedy osoby wykluczone zaczynają działać w sposób sprzeczny z zasadami obowiązującymi w danej społeczności. Doznając poczucia krzywdy ze strony społeczeństwa, osoby bezdomne przestają przestrzegać norm społeczny i prawnych. Tworzą własną subkulturę, własne normy i wartości. Tworzą na własny użytek nową tożsamość, legitymizującą przeciwstawianie się normom prawnym i społecznym obowiązującym w danym społeczeństwie. Pozostawienie osób bezdomnych i ubogich bez wystarczającego minimum do egzystencji oraz bez wystarczającego zabezpieczenia umożliwiającego przetrwanie biologiczne, społeczne i kulturowe spowoduje przeniesienie wzorca życia z tożsamością bezdomnego na kolejne pokolenia, pogłębiając problem.
Adresatami zadania są osoby bezdomne zamieszkujące w placówce „Dom Rodzinny” w Arklitach oraz w Domu Samotnych Matek z Dziećmi „KOTANEK” w Sławoszach, obywatele polscy, w szczególności osoby posiadające ostatnie stałe zameldowanie na terenie woj. Warmińsko – Mazurskiego lub ostatnio przebywające na jego terenie.
Z pomocy placówek mogą skorzystać nie tylko osoby samotne, ale także samotne matki z dziećmi i rodziny – zarówno niepełnej, z jednym rodzicem, jak też rodziny pełne (obecnie na rynku usług pomocowych dla osób bezdomnych brakuje ofert dla rodzin pełnych, regułą jest umieszczanie matki z dzieckiem w jednym ośrodku, zaś ojca w innym, co prowadzi do osłabienia więzi rodzinnych i obniżenia potencjału rodziny, a tym samym pogarsza sytuację tej rodziny i zmniejsza szanse na jej ponowną integrację ze środowiskiem lokalnym i akceptacje do samodzielnego życia.
Wśród osób uprawnionych do otrzymanie wsparcia w ramach zadania, znaczny odsetek stanowią osoby uzależnione od alkoholu, osoby o niskich lub zdezaktualizowanych kwalifikacjach zawodowych, osoby nieaktywne zawodowo, w tym długotrwale bezrobotne, a także osoby, które opuściły zakład karny.